Sau phát súng cướp đi sinh mạng tổng thống Lincoln năm 1865, John Wilkes Booth tìm đường trốn đến Virginia với chiếc chân gãy nhưng cuối cùng không thể thoát thân.

Tối 14/4/1865, nam diễn viên John Wilkes Booth 26 tuổi lặng lẽ bước vào nhà hát Ford ở Washington DC. Không ai mảy may quan tâm bởi Booth thường xuyên biểu diễn tại đây. Booth còn lấy địa chỉ nhà hát làm nơi nhận thư tín bởi anh ta không có chỗ ở cố định trong thành phố.

Ngay sau 22h, Booth bước tới ban công riêng của tổng thống Abraham Lincoln trong lúc ông đang chăm chú theo dõi một vở kịch trên sân khấu. Anh ta khóa chiếc cửa sau lưng để không ai khác vào được. Booth kiên nhẫn chờ đợi, anh ta biết sẽ có những tiếng cười vang dội trong khán phòng vì một chi tiết hài hước của vở kịch.

Đúng như dự tính của Booth, khi khán giả ồ lên thích thú, anh ta bước tới bên tổng thống Lincoln với khẩu súng lục nhỏ, ngắm vào đầu ông và bóp cò.

Tranh vẽ tái hiện khoảnh khắc Booth ám sát tổng thống Lincoln. Ảnh: Everett Collection Historical

Vụ ám sát diễn ra vào cuối Nội chiến Mỹ, diễn ra giữa Liên bang miền Bắc với Liên minh miền Nam. Sau khi Lincoln đắc cử tổng thống năm 1860, 11 bang theo chế độ nô lệ ở miền nam Mỹ tuyên bố ly khai và lập ra Liên minh miền Nam. 25 bang còn lại ủng hộ chính phủ được gọi là Liên bang miền Bắc.

Booth và một số người khác ủng hộ Liên minh miền Nam muốn sát hại ba quan chức quan trọng nhất của Liên bang miền Bắc, gồm ông Lincoln, phó tổng thống Andrew Johnson và ngoại trưởng William H. Seward.

Sau khi chứng kiến ông Lincoln bị bắn, thiếu tá Henry Rathbone, người ngồi gần tổng thống, đã cố gắng khống chế Booth nhưng bị nam diễn viên đâm dao vào tay. Booth sau đó nhảy xuống từ ban công, vấp ngã khiến chân anh ta bị gãy. Dù vậy, anh ta vẫn nhanh chóng đứng lên và chạy qua sân khấu.

Nhiều khán giả lúc đó tưởng rằng Booth là diễn viên của vở kịch nên không phản ứng. Sau khi đệ nhất phu nhân Mary Lincoln và Rathbone hét lên "chặn anh ta lại", nhiều người cùng lao lên để cố gắng bắt Booth nhưng anh ta đã chạy ra từ cửa hông nhà hát và cưỡi ngựa tẩu thoát.

Nửa giờ sau, Booth đi qua cầu Navy Yard để vào Maryland. Cuộc chạy trốn của Booth đã suýt kết thúc khi một lính canh ngăn anh ta lại vì dân thường bị cấm qua cầu sau 21h. Tuy nhiên, sau khi Booth bình tĩnh cung cấp danh tính và giải thích anh cần về nhà ở thị trấn gần đó, người lính canh đã cho anh ta qua.

Booth gặp David Herold, 23 tuổi, đồng phạm của anh ta trong âm mưu sát hại ba quan chức quyền lực nhất của Liên bang miền Bắc, trên đường đến Surrattsville, Maryland, cách nhà hát Ford khoảng 13 km. Họ đến một quán rượu để lấy súng, ống nhòm, đạn dược và một chai rượu whisky mà họ đã yêu cầu chủ quán chuẩn bị sẵn.

John Wilkes Booth, kẻ ám sát tổng thống Mỹ Abraham Lincoln. Ảnh: Hulton Archive

Ngày thứ hai chạy trốn, 15/4, khoảng 4h sáng, họ tìm đến nhà của một bác sĩ. Ông này giúp nẹp chiếc chân bị gãy cho Booth và cho hai người đàn ông ngủ nhờ nhà mình dù không biết họ thực sự là ai.

Cách đó khoảng 24 km, vào 7h22, các bác sĩ tuyên bố tổng thống Lincoln đã qua đời ở tuổi 56. Booth đã hoàn thành được 1 trong 3 mục tiêu của anh ta. Các đồng phạm của Booth đã không sát hại được phó tổng thống Andrew Johnson và ngoại trưởng William H. Seward như âm mưu ban đầu.

Sáng 16/4, Booth cạo sạch ria mép để cải trang, rời khỏi nhà bác sĩ. Cả hai sau đó tìm đến nhà của Samuel Cox, một người ủng hộ Liên minh miền Nam. Nhận thức được mối nguy hiểm, Cox quyết định không để hai người đàn ông ở lại trong nhà. Anh ta hướng dẫn họ đến trốn ở cánh rừng thông bên ngoài khu đất của mình, hứa rằng sẽ có người đến giúp họ.

Thomas Jones, đặc vụ của Liên minh miền Nam, sau đó đến gặp Booth và Herold trong rừng thông. Jones mang theo thức ăn, rượu whisky và báo, thứ Booth rất háo hức được xem. Anh ta muốn biết đất nước đang phản ứng như thế nào với việc làm của mình.

Jones nói với hai người rằng họ phải đợi thêm một thời gian để vượt qua sông Potomac vào Virginia. Jones cho biết quân Liên bang miền Bắc đang ở vùng lân cận và việc di chuyển khỏi chỗ ẩn nấp lúc này là rất nguy hiểm. Tin tức này và tình trạng ngày càng tồi tệ của chiếc chân gãy khiến Booth vô cùng khó chịu.

Ngày 19/4, khi tang lễ tổng thống Lincoln diễn ra sau buổi trưa tại Phòng Đông, Nhà Trắng, Booth và Herold vẫn ở trong rừng thông gần Rich Hill. Họ mất kiên nhẫn nhưng vẫn để tâm tới lời cảnh báo từ Jones. Thêm vào đó, họ có rất nhiều rượu whiskey để giải khuây.

Ngày 20/4, vào hoàng hôn, Jones đưa Booth và Herold đến sông Potomac để lên thuyền. Hai người bị lạc do bóng tối và sương mù nhưng sương mù cũng giúp họ ẩn mình khi đi qua một pháo hạm của Liên bang miền Bắc. Sau nhiều giờ chèo thuyền trong giá lạnh, họ tới được Virginia vào ngày 23/4.

Ngày 24/4, Booth và Herold đến trang trại của Richard Garrett, một nông dân trồng thuốc lá. Booth nói rằng mình là một người lính Liên minh miền Nam bị thương cần nơi trú ẩn và được cho tá túc.

Để truy tìm Booth, một trong những cuộc săn lùng lớn nhất lịch sử Mỹ đã diễn ra, với hàng nghìn binh sĩ được điều động và dân thường cũng nhiệt tình tham gia. Bộ trưởng chiến tranh Edwin M. Stanton trực tiếp chỉ đạo chiến dịch, treo thưởng 50.000 USD (tương đương 900.000 USD theo giá trị hiện nay) cho người cung cấp thông tin dẫn đến Booth.

David Herold, đồng phạm của Booth. Ảnh: Wikimedia Commons

Booth thức dậy khá muộn vào sáng 25/4, ngày trốn chạy thứ 12. Vì Booth quá mệt mỏi nên con trai nhà Garrett phải đánh thức anh ta. Booth dùng bữa sáng và tự thưởng cho mình một ly whiskey. Anh ta cũng chơi đùa với lũ trẻ nhà Garrett. Garretts nghi ngờ và một lần nữa đặt câu hỏi cho Booth. Anh ta vẫn giữ nguyên câu chuyện của mình.

Hai người xin tá túc tại nhà Garrett thêm một đêm nhưng khác với đêm trước, họ không được phép ngủ trong nhà. Gia đình Garrett đưa hai người đến kho thuốc lá trong trang trại.

2h30 sáng 26/4, đội Kỵ binh New York số 16 của Liên minh miền Bắc bao vây trang trại. Không rõ liệu có phải gia đình Garrett đã báo tin hay không nhưng họ không ngáng đường đội kỵ binh. David Herold ngay lập tức đầu hàng. Booth thì không.

Kỵ binh châm lửa đốt nhà kho. "Tôi sẽ không để mình bị bắt sống đâu", Booth hét lên, cầm khẩu súng trường và súng lục lao về phía cửa sau của nhà kho.

Sĩ quan Boston Corbett tiếp cận từ phía sau nhà kho và bắn vào phía sau đầu Booth. Nam diễn viên ngã quỵ và được những người lính khiêng ra ngoài.

"Hãy nói với mẹ tôi rằng tôi đã chết vì đất nước này", Booth nói với các người lính. Kỵ binh cố gắng cho Booth uống nước nhưng anh ta không thể nuốt xuống. Các sĩ quan nhận thấy mạch của Booth ngày càng yếu. Booth nhìn chằm chằm vào tay mình và nói lời cuối đời: "Vô ích, vô ích". Nam diễn viên chết khoảng ba giờ sau khi bị bắn.

Sĩ quan Corbett ban đầu bị bắt vì không tuân theo mệnh lệnh của bộ trưởng chiến tranh Stanton là bắt sống Booth, nhưng sau đó được trả tự do. Truyền thông và công chúng coi Corbett là người hùng. David Herold bị đem ra xét xử và bị treo cổ.

Đối với Corbett, ông không thể quên giây phút sau khi Booth trúng phát đạn của mình. "Khi Booth nằm trước mặt tôi, tôi thấy viên đạn đã găm vào gần đúng vị trí mà hắn ta đã bắn ngài Lincoln, lúc đó tôi tự nhủ: gieo nhân nào gặt quả nấy", Corbett kể.